کد مطلب:277140 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:140
خیرالدین زرکلی
معاصر، در كتاب «الاعلام» كه آن را در ده جلد مشتمل بر شرح حال مختصر مشاهیر و دانشمندان، رجال و شخصیتهای نامدار به زبان عربی نگاشته، و به عكس اغلب نویسندگان اهل سنّت بسیاری از رجال برجسته شیعه و همه امامان عالی مقام را نام برده، و طبق معمول آنها را به طور اجمال می شناساند، تحت عنوان «مهدی منتظر» چنین می نویسد:
«محمّد بن الحسن العسكری بن علی الهادی، ابوالقاسم و صاحب الزمان و منتظر و حجّت و صاحب سرداب است. در سامرّا متولّد شد. هنگامی كه پدرش وفات یافت او پنج
[ صفحه 164]
سال داشت. وقتی به سنّ 9 یا 10 و یا 19 سالگی رسید، وارد سردابی در خانه پدرش در سامرّا گردید و دیگر از آن بیرون نیامد». [1] .
این عدّه از دانشمندان و عدّه زیاد دیگری از آنها ـ كه ما به جهت اختصار از ذكر نام و گفتار آنان خودداری می نماییم ـ از جمله كسانی هستند كه به ولادت حضرت مهدی (علیه السلام) اعتراف نموده و او را پسر امام حسن عسكری (علیه السلام) می دانند.
جالب توجّه آن كه علاوه بر آنچه گفتیم، اسامی مبارك امامان معصوم شیعه، از جمله نام مبارك حضرت مهدی (علیه السلام) در كتیبه های دور تا دور مسجد النبی (صلی الله علیه وآله وسلم) در مدینه منوره نوشته شده، كه این خود بهترین دلیل و گواه صادقی است كه مهدی موعود اسلام، كسی جز محمّد بن الحسن العكسری (علیهما السلام) و قائم منتظر و حضرت صاحب الزمان (علیه السلام) به عقیده شیعه امامیّه نیست.
در این زمینه دانشمند گرانقدر حضرت آیة اللّه لطف اللّه صافی در كتاب «امامت و مهدویّت»، می نویسد:
«از حسن موافقات كه دلیل بر امكان حصول تفاهم... بین شیعه و اهل سنّت است، این است كه اسامی ائمّه اثنی عشر (علیهم السلام) در كتیبه های مسجد مقدّس پیغمبر (صلی الله علیه وآله وسلم) در مدینه طیّبه در قسمتی كه در زمان ملك سعود بن عبدالعزیز و فیصل تجدید بنا شده، ثبت گردیده است.
و بر حسب آنچه كه زمانی در یكی از كتب تاریخی معتبر دیده ام، سابق بر این هم، این اسامی طیّبه در كتیبه های مسجد ثبت بوده با این تفاوت كه در كتیبه هایی كه قبل از تعمیر و تجدید بوده، اسامی ائمه (علیهم السلام) متّصل به هم بود، و در كتیبه های فعلی به تفریق و ـ با فاصله ـ در بین اسامی صحابه و ائمّه اربعه (اهل سنّت) نوشته شده و نام (مبارك) حضرت مهدی (علیه السلام) به این عبارت: «محمّد المهدی (رضی الله عنه)»، رو به روی كسی است كه از باب مجیدی به صحن مقدّس اول مشرّف می شود، در وسط قرار گرفته است». [2] .
[ صفحه 165]
و در همین رابطه، نویسنده محترم كتاب «دانشمندان عامّه و مهدی موعود» نیز می نویسد:
«سر سلسله سلاطین حجاز در عصر ما كه در تعصّب دینی و غلوّ در تسنّن مشهورند، طبق صلاحدید و به فرمان وی، علمای بزرگ، اسامی خلفای چهارگانه و عشره مبشّره و فقهای اربعه را با حروف طلایی برجسته هركدام در دایره بزرگی در بلندی دور تا دور بنای جدید مسجد النبی (صلی الله علیه وآله وسلم) نوشته، و از جمله اسامی دوازده امام، هركدام با لقب مخصوص به خود همان طور كه شیعه معتقد است، نوشته شده است، بدینگونه:
علی المرتضی (رضی الله عنه)، حسن المجتبی (رضی الله عنه)، حسین الشهید (رضی الله عنه)، علی زین العابدین (رضی الله عنه)، محمّد الباقر (رضی الله عنه)، جعفر الصادق (رضی الله عنه)، موسی الكاظم (رضی الله عنه)، علی الرضا (رضی الله عنه)، محمّد التقی (رضی الله عنه)، علی النقی (رضی الله عنه)، حسن العسكری (رضی الله عنه)، محمّد المهدی (رضی الله عنه)». [3] .
و برای آگاهی بیش تر یادآور می شویم كه احمد بن مستضیء بنور اللّه، خلیفه عبّاسی نیز كه یكی از بهترین و داناترین خلفای آل عبّاس بوده است، در سال 606 هجری قمری دستور داد تا سرداب منسوب به امام زمان (علیه السلام) را تعمیر كنند، و میان صفّه و سرداب دری از چوب ساج بسیار عالی و زیبا كار گذارند.
بر روی این در نوشته است:
(بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ - قُلْ لا أَسأَلَكُمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلاّ الْمَوَدَّةَ فی الْقُرْبی وَمَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً إنَّ اللّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ). [4] .
«هذا ما أمر بعمله سیّدنا ومولانا الإمام المفترض الطاعة علی جمیع الأنام، أبوالعبّاس أحمد الناصر لدین اللّه أمیرالمؤمنین وخلیفة ربّ العالمین الّذی طبّق البلاد إِحسانه وعدله... وحسبنا اللّه ونعم الوكیل، وصلّی اللّه علی سیّدنا خاتم النبیین وعلی آله الطاهرین وعترته وسلّم تسلیماً».
و در داخل صُفّه بر پشت چوب ساج نوشته است:
«بسم اللّه الرحمن الرحیم، محمّد رسول اللّه، أمیرالمؤمنین علیّ ولیّ اللّه، فاطمة، الحسن بن علی، الحسین بن علی، علی بن الحسین، محمّد بن علی، جعفر بن محمّد،
[ صفحه 166]
موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمّد بن علی، علی بن محمّد، الحسن بن علی و محمّد بن الحسن القائم بالحقّ علیهم السلام». [5] .
مرحوم محدّث قمی (رحمه الله) در كتاب «تتمة المنتهی» درباره این درب می نویسد:
«در زمان ما كه سنه 1335 هجری است، آن در موجود است، و به اعلا درجه امتیاز منبّت كاری شده، و الحقّ در صناعت نجّاری از نفایس روزگار است. و با آن كه این همه زمان بر آن گذشته و در مرور دهور به حفظ و نگاهداری آن اعتنا نشده و بعض جاهای آن را شمع و چراغ سوخته اند، هنوز مثل بهترین جواهر جلوه گر است». [6] .
عالم بزرگوار محدّث نوری (رحمه الله) نیز در كتاب «كشف الاستار» پس از نقل تعمیر سرداب شریف به دستور الناصر لدین اللّه، می نویسد:
«اگر ناصر عقیده نداشت كه سرداب مزبور، منسوب به حضرت مهدی (علیه السلام) است و یا محلّ ولادت ویا موضع غیبت و یا مقام بروز كرامت آن بزرگوار است، هرگز دستور نمی داد تا آن را تعمیر و بازسازی كنند و با مخارج گزافی آن را تزیین نمایند.
و اگر تمام علمای عهد ناصر در انكار وجود حضرت مهدی (علیه السلام) و متولّد شدن آن حضرت متفق بودند، بر حسب عادت انجام چنین كاری دشوار و بلكه اقدام او به تعمیر سرداب با این كیفیت محال بود.
بنابراین، تردیدی نیست كه در میان علمای آن عصر، كسانی بوده اند كه مانند گروهی دیگر از پیشینیان ایشان، دور از هرگونه تعصّب و بد نظری عقیده داشته اند كه مهدی موعود (علیه السلام) جز بر پسر امام حسن عسكری (علیه السلام) كه در سرداب سامرّا غایب شده، قابل تطبیق نیست و ناصر هم به همین جهت اقدام به تعمیر و تزیین سرداب سامرّا ـ یعنی محلّ غیبت حضرت مهدی (علیه السلام) ـ نموده است».
سپس محدّث نوری (قدس سره) در دنباله سخنان خود می گوید:
«علّت این كه ما ناصر خلیفه عبّاسی را در شمار دانشمندان معتقد به وجود حضرت مهدی (علیه السلام) آوردیم، این است كه ناصر از لحاظ فضل و دانش در میان محدّثان عصر خود ممتاز بوده است؛ زیرا ابن سكینه و ابن اخضر و ابن نجّار و ابن دامغانی از وی روایت
[ صفحه 167]
كرده اند». [7] .
از آنچه نقل نمودیم، این معنا به خوبی روشن می شود كه از نظر اكثریّت علمای عامّه، مهدی موعود اسلام همان «ابوالقاسم محمّد بن الحسن (علیهما السلام)» فرزند امام حسن عسكری (علیه السلام) است كه از دودمان پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و فاطمی و علوی و نهمین فرزند امام حسین (علیه السلام) است.
زیرا اكثریّت قریب به اتّفاق ایشان گفته اند كه ابوالقاسم محمّد بن الحسن العسكری (علیه السلام) در سال 255 هجری در شهر سامرّا متولّد شده، و او هم نام و هم كُنیه پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) است و خلف صالح و مهدی و حجّت و قائم منتظر و غایب از دیده ها خوانده می شود، و این گفتار با شخص دیگری غیر از پسر امام حسن عسكری (علیه السلام) تطبیق نمی كند. چون این اسم و كنیه و لقب، نه با آنها كه پیش از ولادت وی دعوی مهدویّت كرده اند قابل تطبیق است، و نه با آنها كه پس از ولادت او چنین ادعایی كرده اند.
«محمّد بن الحسن العسكری بن علی الهادی، ابوالقاسم و صاحب الزمان و منتظر و حجّت و صاحب سرداب است. در سامرّا متولّد شد. هنگامی كه پدرش وفات یافت او پنج
[ صفحه 164]
سال داشت. وقتی به سنّ 9 یا 10 و یا 19 سالگی رسید، وارد سردابی در خانه پدرش در سامرّا گردید و دیگر از آن بیرون نیامد». [1] .
این عدّه از دانشمندان و عدّه زیاد دیگری از آنها ـ كه ما به جهت اختصار از ذكر نام و گفتار آنان خودداری می نماییم ـ از جمله كسانی هستند كه به ولادت حضرت مهدی (علیه السلام) اعتراف نموده و او را پسر امام حسن عسكری (علیه السلام) می دانند.
جالب توجّه آن كه علاوه بر آنچه گفتیم، اسامی مبارك امامان معصوم شیعه، از جمله نام مبارك حضرت مهدی (علیه السلام) در كتیبه های دور تا دور مسجد النبی (صلی الله علیه وآله وسلم) در مدینه منوره نوشته شده، كه این خود بهترین دلیل و گواه صادقی است كه مهدی موعود اسلام، كسی جز محمّد بن الحسن العكسری (علیهما السلام) و قائم منتظر و حضرت صاحب الزمان (علیه السلام) به عقیده شیعه امامیّه نیست.
در این زمینه دانشمند گرانقدر حضرت آیة اللّه لطف اللّه صافی در كتاب «امامت و مهدویّت»، می نویسد:
«از حسن موافقات كه دلیل بر امكان حصول تفاهم... بین شیعه و اهل سنّت است، این است كه اسامی ائمّه اثنی عشر (علیهم السلام) در كتیبه های مسجد مقدّس پیغمبر (صلی الله علیه وآله وسلم) در مدینه طیّبه در قسمتی كه در زمان ملك سعود بن عبدالعزیز و فیصل تجدید بنا شده، ثبت گردیده است.
و بر حسب آنچه كه زمانی در یكی از كتب تاریخی معتبر دیده ام، سابق بر این هم، این اسامی طیّبه در كتیبه های مسجد ثبت بوده با این تفاوت كه در كتیبه هایی كه قبل از تعمیر و تجدید بوده، اسامی ائمه (علیهم السلام) متّصل به هم بود، و در كتیبه های فعلی به تفریق و ـ با فاصله ـ در بین اسامی صحابه و ائمّه اربعه (اهل سنّت) نوشته شده و نام (مبارك) حضرت مهدی (علیه السلام) به این عبارت: «محمّد المهدی (رضی الله عنه)»، رو به روی كسی است كه از باب مجیدی به صحن مقدّس اول مشرّف می شود، در وسط قرار گرفته است». [2] .
[ صفحه 165]
و در همین رابطه، نویسنده محترم كتاب «دانشمندان عامّه و مهدی موعود» نیز می نویسد:
«سر سلسله سلاطین حجاز در عصر ما كه در تعصّب دینی و غلوّ در تسنّن مشهورند، طبق صلاحدید و به فرمان وی، علمای بزرگ، اسامی خلفای چهارگانه و عشره مبشّره و فقهای اربعه را با حروف طلایی برجسته هركدام در دایره بزرگی در بلندی دور تا دور بنای جدید مسجد النبی (صلی الله علیه وآله وسلم) نوشته، و از جمله اسامی دوازده امام، هركدام با لقب مخصوص به خود همان طور كه شیعه معتقد است، نوشته شده است، بدینگونه:
علی المرتضی (رضی الله عنه)، حسن المجتبی (رضی الله عنه)، حسین الشهید (رضی الله عنه)، علی زین العابدین (رضی الله عنه)، محمّد الباقر (رضی الله عنه)، جعفر الصادق (رضی الله عنه)، موسی الكاظم (رضی الله عنه)، علی الرضا (رضی الله عنه)، محمّد التقی (رضی الله عنه)، علی النقی (رضی الله عنه)، حسن العسكری (رضی الله عنه)، محمّد المهدی (رضی الله عنه)». [3] .
و برای آگاهی بیش تر یادآور می شویم كه احمد بن مستضیء بنور اللّه، خلیفه عبّاسی نیز كه یكی از بهترین و داناترین خلفای آل عبّاس بوده است، در سال 606 هجری قمری دستور داد تا سرداب منسوب به امام زمان (علیه السلام) را تعمیر كنند، و میان صفّه و سرداب دری از چوب ساج بسیار عالی و زیبا كار گذارند.
بر روی این در نوشته است:
(بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ - قُلْ لا أَسأَلَكُمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلاّ الْمَوَدَّةَ فی الْقُرْبی وَمَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً إنَّ اللّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ). [4] .
«هذا ما أمر بعمله سیّدنا ومولانا الإمام المفترض الطاعة علی جمیع الأنام، أبوالعبّاس أحمد الناصر لدین اللّه أمیرالمؤمنین وخلیفة ربّ العالمین الّذی طبّق البلاد إِحسانه وعدله... وحسبنا اللّه ونعم الوكیل، وصلّی اللّه علی سیّدنا خاتم النبیین وعلی آله الطاهرین وعترته وسلّم تسلیماً».
و در داخل صُفّه بر پشت چوب ساج نوشته است:
«بسم اللّه الرحمن الرحیم، محمّد رسول اللّه، أمیرالمؤمنین علیّ ولیّ اللّه، فاطمة، الحسن بن علی، الحسین بن علی، علی بن الحسین، محمّد بن علی، جعفر بن محمّد،
[ صفحه 166]
موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمّد بن علی، علی بن محمّد، الحسن بن علی و محمّد بن الحسن القائم بالحقّ علیهم السلام». [5] .
مرحوم محدّث قمی (رحمه الله) در كتاب «تتمة المنتهی» درباره این درب می نویسد:
«در زمان ما كه سنه 1335 هجری است، آن در موجود است، و به اعلا درجه امتیاز منبّت كاری شده، و الحقّ در صناعت نجّاری از نفایس روزگار است. و با آن كه این همه زمان بر آن گذشته و در مرور دهور به حفظ و نگاهداری آن اعتنا نشده و بعض جاهای آن را شمع و چراغ سوخته اند، هنوز مثل بهترین جواهر جلوه گر است». [6] .
عالم بزرگوار محدّث نوری (رحمه الله) نیز در كتاب «كشف الاستار» پس از نقل تعمیر سرداب شریف به دستور الناصر لدین اللّه، می نویسد:
«اگر ناصر عقیده نداشت كه سرداب مزبور، منسوب به حضرت مهدی (علیه السلام) است و یا محلّ ولادت ویا موضع غیبت و یا مقام بروز كرامت آن بزرگوار است، هرگز دستور نمی داد تا آن را تعمیر و بازسازی كنند و با مخارج گزافی آن را تزیین نمایند.
و اگر تمام علمای عهد ناصر در انكار وجود حضرت مهدی (علیه السلام) و متولّد شدن آن حضرت متفق بودند، بر حسب عادت انجام چنین كاری دشوار و بلكه اقدام او به تعمیر سرداب با این كیفیت محال بود.
بنابراین، تردیدی نیست كه در میان علمای آن عصر، كسانی بوده اند كه مانند گروهی دیگر از پیشینیان ایشان، دور از هرگونه تعصّب و بد نظری عقیده داشته اند كه مهدی موعود (علیه السلام) جز بر پسر امام حسن عسكری (علیه السلام) كه در سرداب سامرّا غایب شده، قابل تطبیق نیست و ناصر هم به همین جهت اقدام به تعمیر و تزیین سرداب سامرّا ـ یعنی محلّ غیبت حضرت مهدی (علیه السلام) ـ نموده است».
سپس محدّث نوری (قدس سره) در دنباله سخنان خود می گوید:
«علّت این كه ما ناصر خلیفه عبّاسی را در شمار دانشمندان معتقد به وجود حضرت مهدی (علیه السلام) آوردیم، این است كه ناصر از لحاظ فضل و دانش در میان محدّثان عصر خود ممتاز بوده است؛ زیرا ابن سكینه و ابن اخضر و ابن نجّار و ابن دامغانی از وی روایت
[ صفحه 167]
كرده اند». [7] .
از آنچه نقل نمودیم، این معنا به خوبی روشن می شود كه از نظر اكثریّت علمای عامّه، مهدی موعود اسلام همان «ابوالقاسم محمّد بن الحسن (علیهما السلام)» فرزند امام حسن عسكری (علیه السلام) است كه از دودمان پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و فاطمی و علوی و نهمین فرزند امام حسین (علیه السلام) است.
زیرا اكثریّت قریب به اتّفاق ایشان گفته اند كه ابوالقاسم محمّد بن الحسن العسكری (علیه السلام) در سال 255 هجری در شهر سامرّا متولّد شده، و او هم نام و هم كُنیه پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) است و خلف صالح و مهدی و حجّت و قائم منتظر و غایب از دیده ها خوانده می شود، و این گفتار با شخص دیگری غیر از پسر امام حسن عسكری (علیه السلام) تطبیق نمی كند. چون این اسم و كنیه و لقب، نه با آنها كه پیش از ولادت وی دعوی مهدویّت كرده اند قابل تطبیق است، و نه با آنها كه پس از ولادت او چنین ادعایی كرده اند.
[1] اين جمله را فقط در اينجا مي بينيم، در صورتي كه اكثر اهل سنّت نوشته اند كه امام عصر (عليه السلام) وقتي به سن پنج سالگي رسيد، پدرش وفات يافت، و او در همان سال (260هجري) در خانه اش غايب شد، و او به هنگام وفات پدرش پنج ساله بود.
[2] امامت و مهدويّت، ج 2، ص 298، پاورقي.
[3] دانشمندان عامّه و مهدي موعود، ص 158.
[4] سوره شوري، آيه 23.
[5] كشف الاستار، ص 43 و در چاپ ديگر، ص 75 ـ 76.
[6] تتمة المنتهي، جلد سوّم منتهي الآمال، ص 368 ـ 369.
[7] كشف الاستار، ص 43، و در چاپ ديگر، ص 76.